W naszej parafii jak co roku w Wielkim Poście w niedzielę o godz. 17⁰⁰ odprawiane są Gorzkie Żale. Aby zachęcić wszystkich do pięknej liturgii wprowadzającej nas do misterium Wielkanocy, zamieszczamy kilka informacji o historii i znaczeniu tej rdzennie polskiej tradycji powstałej pod koniec XVII i pierwsza połowa XVIII wieku.

         Zadaniem „Gorzkich Żali” jest nie tylko wprowadzenie w wydarzenia sprzed 2000 lat, ale także skłonienie uczestników do refleksji nad przemijaniem, sensem cierpienia w życiu, sprawach ostatecznych (eschatologicznych) oraz utożsamianie się z cierpiącym za swój lud Chrystusem.

Ważna jest w rozważaniach obecność Matki Boskiej, jako pośredniczki cierpiącej wraz ze swym Synem, utożsamiającej się także z ludzkimi duszami, które pragną pojednania z Bogiem, ale są bezradne wobec swoich grzechów i potrzebują nawrócenia. Nabożeństwo to stanowi duchową łączność z Jezusem, co jest wyrazem miłości i wdzięczności za tak wielki dar, jakim była Jego śmierć i Zmartwychwstanie.

HISTORIA 
        Na ich powstanie wpływ miały polskie pieśni nabożne o męce Pańskiej, średniowieczne misteria i dialogi pasyjne oraz układ ówczesnej jutrzni brewiarzowej, złożonej z Invitatorium (Wezwania) i trzech nokturnów. Gorzkie Żale rozp oczynają się Wezwaniem (Zaproszeniem) do rozważania męki Pańskiej o nazwie „Pobudka”. Trzem nokturnom odpowiadają trzy części nabożeństwa Gorzkich Żali, które zamiast psalmów zawierają, pieśni pasyjne. Każda z tych części rozpoczyna się od czytania tzw. Intencji, które można porównać z czytaniami brewiarzowymi, po czym następują pieśni o kolejnych tytułach: „Hymn”, „Lament duszy nad cierpiącym Jezusem” i „Rozmowa duszy z Matką Bożą Bolesną”.
        Autorem Gorzkich Żali jest ks. Wawrzyniec Stanisław Benik 1720), misjonarz, moderator Bractwa Świętego Rocha, istniejącego, obok innych bractw, przy koście le Świętego Krzyża w Warszawie. Autor wydał je drukiem w 1707 roku pod tytułem „Snopek Mirry z Ogrodu Gethsemańskiego, albo żałosne gorzkiej męki Syna Bożego rozpamiętywanie...”, za aprobatą księdza wizytatora i księdza Stefana Wierzbowskiego, oficjała warszawskiego.
         W kronice bractwa św. Rocha czytamy: Już „tegoż 1707 roku, w pierwszą niedzielę Postu zaczęło bractwo wspólnie po polsku śpiewać, nowo złożony sposób pasji, na której sam Oficjał celebrował z wielkim konkursem i ukontentowaniem ludu wszystkiego, w asyście ks. M. B. Tarły i licznie zebranego duchowień stwa i wiernych różnego stanu”. Odtąd nabożeństwo Gorzkich Żali odprawiano uroczyście we wszystkie niedziele Wielkiego Postu w kościele Świętego Krzyża, a następnie w innych kościołach misjonarskich na obszarze całego kraju oraz w seminariach duchownych, prowadzonych przez księży misjonarzy w tym czasie w liczbie dwudziestu dwóch. Młodzi księża w swoich parafiach wprowadzali także to nabożeństwo, poznane w seminarium. Gorzkie Żale rozpowszechniały się szybko nie tylko w Polsce lecz również za granicą w ośrodkach polonijnych.

TEOLOGIA
Gorzkie Żale, jak każdy inny wspólny śpiew kościelny jednoczy zgromadzonych, potęg uje uczucia religijne, wzmacnia wiarę i pobożność. „Pobudka” wzywa zebranych do wspólnego rozważania męki i śmierci krzyżowej Zbawiciela, nad którą ubolewa cała natura stworzona: twarde opoki, słońce, gwiazdy i aniołowie. Ks. Wawrzyniec Benik CM we wstępie do pierwszego wydania Gorzkich Żali, powołuje się na św. Jana Złotoustego, który powiedział, że to wszystko, czego mu nie dostaje, bierze sobie z ran Chrystusa Pana. Przytacza też pouczenie św. Pawła Apostoła kierowane do Tymoteusza, że jeżeli z Chrystusem współcierpimy, to również z Nim królować będziemy (2 Tm 2, 12). Cytuje również św. Alberta Wielkiego, który utrzymywał, że rozważanie męki Pańskiej, choćby przez krótki czas, ma większe znaczenie niż poszczenie przez cały rok o chlebie i wodzie. Autor pragnie zapewne zwrócić w ten sposób uwagę na znaczenie rozważania męki Pana naszego Jezusa Chrystusa w życiu religijnym. Łaska Boża wspomaga człowieka do pobożnego rozważania męki Chrystusa. Głównym celem rozważania męki Pańskiej jest wielbienie majestatu O jca niebieskiego i dziękczynienie za Jego wielką miłość ku rodzajowi ludzkiemu, że raczył zesłać swojego Syna po to, by podjął mękę i śmierć na krzyżu dla naszego zbawienia.

           Rozważanie męki Pańskiej z wszystkimi okrucieństwami pomaga lepiej i głębiej pojąć grzech, jego złość, a także wielkość łaski przebaczenia płynącej z misterium męki Zbawiciela. Siła Gorzkich Żali leży zatem w przybliżaniu wiernym Zbawiciela cierpiącego. Człowiek, który sam cierpi, łatwiej potrafi zrozumieć cierpienia Zbawiciela. Człowiek dowiaduje się, że cierpienia mają moc zbawczą. Cierpienia człowieka w łączności z cierpieniami Chrystusa nabierają mocy zbawczej dla siebie i dla drugich. Rozważanie męki Pańskiej odgrywa zatem ważną rolę w życiu religijnym człowieka.
            Przeżywanie męki Pańskiej podczas Gorzkich Żali wzmacniają melodie pieśni pasyjnych wchodzących w skład nabożeństwa. Z pewnością wzruszają one swoją prostotą, niezwykłym pięknem i wyrazem. Można powiedzieć, że melodie te odpowiadają treści poszczególnych części nabożeństwa pasyjnego. Trafnie wyrażają skruchę człowieka i jego żal. Autor opracowania znał widać potrzeby i nastroje polskiej duszy. Ponadto melodie Gorzkich Żali oparte są na skalach kościelnych, a więc zbliżonych do melodii chorału gregoriańskiego, przez co mają swoistą powagę i siłę wyrazu.
________________
Informację zaczerpnęliśmy z opracowania ks. Tarsycjusz Sinka CM - "GORZKIE ŻALE GENEZA, TEOLOGIA, PRZYSZŁOŚĆ"